Trakt smoka

W mieście zachowało się wiele zabytków, które przyciągają uwagę swym majestatem. Są to przede wszystkim piękne kościoły, unikatowe w skali kraju, doskonale zachowane średniowieczne mury obronne, XIX-wieczna synagoga, historyczne kamienice oraz zabytkowy ratusz z XIV w. Można je zwiedzić m.in. przechodząc TRAKT SMOKA – trasę turystyczno-spacerową po najciekawszych miejscach Dzierżoniowa, która powstała z okazji 750-lecia miasta. Żaden turysta nie będzie miał problemu z jej odnalezieniem, bo drogę wyznaczają charakterystyczne wizerunki smoka. W trakcie dwugodzinnej wycieczki zobaczymy obiekty, takie jak.:

Ratusz i wieża z tarasem widokowym, zabytkowym mechanizmem zegarowym oraz rekonstrukcją warsztatu menniczego. Ratusz wybudowano w XIII wieku jako dom handlowy i centrum kupieckie. Od 1337 był siedzibą władz miejskich. W latach 1972-1975 gruntownie przebudowany. Wieża dawniej poza funkcjami reprezentacyjnymi pełniła także rolę strażnicy oraz ostatniego punktu obrony mieszkańców. Górną krawędź wieży zamyka taras widokowy z ozdobną ażurową galerią, późnorenesansowym chełmem z iglicą zakończoną pozłacaną kulą. Od południowej strony znajduje się postać legendarnego dobosza z bębenkiem, który uratował miasto w czasie potopu szwedzkiego. Do wieży prowadzi gotycki portal z XIV-XV w. Obecnie z galerii wieży można podziwiać przepiękne panoramy na całą Kotlinę Dzierżoniowska z zamykającymi ją Górami Sowimi, Masywem Ślęży, Wzgórzami Kiełczyńskimi i Gilowskimi (udostępniana jest zwiedzającym codziennie od 8.00 do 16.00). W Mennicy Miejskiej u podstaw wieży można wybić osobiście okolicznościowe monety.

Barokowy pomnik z figurą św. Jana Nepomucena z 1733 roku. Postawiona została w ramach zadośćuczynienia bluźnierstwu, jakiego dokonał przeciwko świętemu i wyznaniu katolickiemu jeden z dzierżoniowskich rzeźników. W Rynku figura stała do 1911 r. Po sporach, które prowadzili protestanci z katolikami, figura została przeniesiona w pobliże kościoła Św. Trójcy. W październiku 2002 roku powróciła do Rynku.

Zabytkowa kamienica J.T.M. Kellnera prezentuje klasycystyczne formy architektoniczne z lat 1801-1802 zaprojektowane przez L. Niederackera. Na arkadowej kondygnacji parteru (zachowanej po poprzedniej późnorenesansowej kamienicy) wspierają się, przebiegające przez dwie kondygnacje, smukłe, jońskie pilastry. Ostatnia kondygnacja dobudowana na początku XX w. zwieńczona jest kutą, stalową balustradą. Na dachu wieżyczka - dawniej obserwatorium astronomiczne. W kamienicy mieści się redakcja „Tygodnika Dzierżoniowskiego”.

Gotycki kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP wybudowany w 1340 r. przez zakon Joannitów z kamienia łamanego, uzupełnionego cegłą. Poza niezmienionym wyglądem zewnętrznym, na uwagę zasługuje zabytkowa drewniana ambona. Do kościoła przylega budynek dawnego klasztoru augustianów. Odremontowany budynek poklasztorny służy do dziś parafii i Stacji Opieki Medycznej Caritas Archidiecezji.

Neogotycki budynek II LO - powstał w latach 1894-1895 według projektu architekta J. Waltera z Legnicy. W budynku mieściła się ewangelicka szkoła powszechna, a w późniejszym czasie (1911-1929) również szkoła agrarna.

Klasycystyczny kościół pw. Maryi Matki Kościoła - zbudowany w latach 1795 – 1798 w miejsce rozebranego zamku książęcego. Pierwotnie był to kościół ewangelicki, wzniesiony według projektu K.G. Langhansa. Jest to budowla klasycystyczna. Kościół, obecnie katolicki, jest jednym z najcenniejszych zabytków sakralnych na Dolnym Śląsku.

Kościół pw. św. Trójcy – dawna kaplica przyzamkowa z XIII w. odbudowana po pożarze z 1834 r. zlokalizowana przy skrzyżowaniu ulicy Świdnickiej i I. Daszyńskiego. Pełniła funkcję kaplicy cmentarnej. Być może stanowiła wówczas jeden z członów obronnego systemu miasta. W 1605 r. tę małą świątynię poświęcono Trójcy Świętej. (Wcześniej występowała pod wezwaniem Matki Boskiej). W latach 1851-1853 została całkowicie odbudowana w stylu neogotyckim.

Kino „Zbyszek” – prowadzone przez Dzierżoniowski Ośrodek Kultury swoją nazwę zawdzięcza postaci Zbyszka Cybulskiego – wybitnego polskiego aktora, który w latach 1945-1947 mieszkał w Dzierżoniowie, ucząc się w tutejszym I LO. Budynek o nowoczesnej architekturze zastał oddany do użytku w 1968 r. po trwającej ok. 10 lat budowie. Od początku do dnia dzisiejszego w obiekcie zwanym Kinoteatrem funkcjonowało kino, a na scenie odbywały się koncerty i spektakle teatralne.

Plac Konstytucji 3 Maja - na ten piękny kompleks zbudowany w 1929 r. składał się budynek szkoły agrarnej i 6 budynków mieszkalnych dla nauczycieli i uczniów. Od 1946 r. w budynku funkcjonowała pierwsza szkoła radiotechniczna w Polsce, popularnie zwana Radiobudą. Obecnie jest to Zespół Szkół nr 1. W ponad 60-letniej powojennej historii szkoły jej mury opuściło ponad 20 tysięcy absolwentów.

Wieża ciśnień powstała w latach 1934-1935 w modernistycznej formie architektonicznej. Żelbetowa 25-metrowa konstrukcja obłożona cegłą klinkierową. Naroża ośmiobocznej wieży zaakcentowane zostały prostymi pilastrami-przyporami. Okna połączone są w pionie na całej wysokości wypukłymi opaskami. Przed II Wojną Światową udostępniona była zwiedzającym, jako punkt widokowy. Nadal pełni swoją funkcję.

Wyjątkowe w skali kraju mury obronne zbudowane pod koniec XIII w. z polecenia księcia świdnickiego Bolka I. Początkowo miasto otoczone było murem pojedynczym z ok. 30 basztami półkolistymi i kilkoma na planie kwadratu. Prawdopodobnie po wojnach husyckich rozbudowano je o mur zewnętrzny. Między oboma murami znajduje się pas ziemi zwany międzymurzem, który pełnił ważną funkcję w systemie średniowiecznej obrony miasta. W XIX w. w mury obronne wmurowano kilka portali z rozebranych kamienic w Rynku. Na jednym z nich znajduje się herb miasta - św. Jerzy zabijający smoka.

Zabytkowa synagoga przy ulicy I. Krasickiego. Świątynia została wzniesiona przez gminę żydowską w 1857 roku. Do 1968 roku była miejscem kultu wyznawców religii mojżeszowej. Tuż za nią znajdował się stary cmentarz żydowski z pierwszej połowy XIX w. Do dzisiaj w murach obronnych zachowały się nisze, w których umieszczone były żydowskie symbole religijne. W okresie największego osadnictwa Żydów w Dzierżoniowie, który przypadał na lata 1946-1948, liczba Żydów sięgała 8 tysięcy tj. ok. 40% mieszkańców Dzierżoniowa. Synagoga była użytkowana przez lokalnych Żydów do 1980 r. Od tego okresu stoi opuszczona. Jej obecnym właścicielem jest Fundacja Beiteinu Chaj.

Budynek Ośrodka Pomocy Społecznej powstał w 1910 r. jako willa rodziny Lambertin. Budynek zaprojektowała i wykonała firma architektoniczno-budowlana Bernhardta Butna z Niemczy.

Dom pastora T.F. Tiede - miejsce zawarcia porozumienia o przystąpieniu Austrii do koalicji antynapoleońskiej (27.06.1813 r.). Ze względu na stan techniczny w 2009 r. rozebrany. Obecnie odbudowany.

Kościół pw. św. Jerzego (patrona miasta) z XII w. włączony w Szlak Joannitów. Jedna z pierwszych wzmianek (z roku 1258) dotyczących Dzierżoniowa odnosi się właśnie do tej majestatycznej budowli. Na początku posiadała ona typ halowy, a po przebudowie uzyskała formę bazyliki. W XV wieku wzniesiono masywną, czworoboczną u podstawy wieżę. Godny polecenia jest wspaniały ołtarz przedstawiający dzieje Jezusa oraz bogato malowane, unikatowe empory, ołtarz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, a przed kościołem – dwie barokowe figury: św. Jerzego i Jana Nepomucena (ok. 1720 r.). Na kościelnej wieży znajduje się kamienna figurka tajemniczej postaci. Być może jest to postać legendarnego fundatora kościoła, księcia Bolesława Kędzierzawego. Od 9 grudnia 2008 nad dzierżoniowianami czuwa odnaleziona za barokowym ołtarzem z XVIII wieku Matka Boska Dzierżoniowska, Matka Miłosierdzia – malowidło prawdopodobnie z początku XVI wieku, jak dotąd jedyny fresk z tego okresu odnalezionym w Dzierżoniowie.

Budynek plebani parafii katolickiej odbudowany na początku XVIII w. na terenie dawnej komandorii Zakonu Maltańskiego, do którego od I poł. XIV do II poł XVI w. należał również kościół św. Jerzego. W budynku plebanii w drugiej połowie XVIII w. dwukrotnie gościł król pruski Fryderyk II. W XIX w. budynek plebanii ponownie popadł w ruinę. Obecny wygląd uzyskał po kapitalnej przebudowie w latach 1891 – 1893.

Budynek I LO. Proste linie i oszczędność zdobień - tak najkrócej można scharakteryzować budynek, w którym od 1868 do 1945 r. funkcjonowała Królewska Szkoła Realna. Wyraźnie kontrastuje z sąsiadującym i należącym do niego przez ok. 100 lat internatem, przykładem architektury secesyjnej. Prawdziwą ozdobą budynku są witraże wstawione 40 lat później w okna szkolnej auli.

Pomnik przyrody - buk pospolity.

Kaplica Grobowa Sadebecków - niewielka rotunda wzniesiona w 1805 r. przez patrycjuszowski ród Sadebecków na dawnym cmentarzu ewangelickim. Wewnątrz kaplicy jest jedno pomieszczenie przykryte kopułą, którą wieńczy rzeźba wykuta z piaskowca. Przedstawia ona postać kobiecą, personifikację nadziei – jednej z trzech.

Teren po dawnych Zakładach Radiowych „Diora”. Początki Diory sięgają końca 1945 r. Pierwszymi wyrobami były odbiorniki radiowe montowane z części poniemieckich. W latach 60. XX w. Diora produkowała również telewizory, a w latach 70. i 80. wysokiej jakości odbiorniki stereofoniczne stołowe, przenośne i samochodowe. W roku 2001 Diora ogłosiła upadłość.

Muzeum Miejskie - miejski pałacyk wzniesiony w 1897 r. dla jednego z dzierżoniowskich fabrykantów. Obiekt reprezentuje typ willi podmiejskiej, rozplanowanej w otoczeniu zieleni, łączącej stylistyczne cechy neoromanizmu, neorenesansu i neobaroku. Funkcjonująca w budynku Izba Regionalna została powołana do życia w roku 2002. Dla zwiedzających dostępna jest we wtorki, czwartki i piątki w godz. od godz. 9.00 do 16.00, w środy od godz. 11.00 do 16.00 i w ostatnie niedziele miesiąca w godz. od 11.00 do 16.00.

Zobacz także: